Maddi ve Manevi Tazminat Hesaplama

Tazminat davası, kişinin haksız fiil nedeni ile görmüş olduğu maddi ya da manevi zarar için isteyebileceği karşılık için açılan davadır. Tazminat hukuku ise, haksız fiilerden veya başka nedenden kaynaklanan tazminat anlaşmazlıklarını konu almaktadır.

Tazminat, kişinin haksız fiil nedeniyle görmüş olduğu maddi veya manevi zarar için isteyebileceği karşılıktır. Ancak tazminat sorumluluğundan bahsedilebilmesi için, borca aykırı bir davranışla sözleşmenin ihlal edilmesi, bu ihlalden kaynaklı bir zararın meydana gelmesi, ihlal fiili, uygun nedensellik bağı ve kusur gibi şartların oluşmuş olması gerekmektedir.

Kişinin uğramış olduğu haksız fiil nedeniyle zararının karşılanması talebiyle açılan dava ise tazminat davasıdır. Kişinin kişilik haklarının ihlal edilmesi ve sonucunda maddi ya da manevi olarak zarara uğraması halinde zararın para karşılığını talep edecektir.

Tazminat davası, birçok nedene dayalı olarak açılabilir:

• Boşanma nedeniyle maddi ve manevi tazminat,

• Nişan bozma nedeniyle maddi ve manevi tazminat,

• İş kazasından kaynaklanan maddi ve manevi tazminat,

• Hatalı doktor uygulamalarından kaynaklanan (malpraktis) tazminat,

• Hakaret nedeniyle kişilik haklarına saldırı nedeniyle maddi ve manevi tazminat.

Tazminat Davası Süresi, Zamanaşımı ve Ne Zaman Açılır?

Tazminat davasında zamanaşımı süresinin olup olmadığı önemli bir konudur. Belli bir süre belirtilmiş ve o süre içerisinde dava açılmaz ise dava zamanaşımının dolması nedeniyle sona erecektir. İstisnalar haricinde fiil ve failin öğrenilmesinden itibaren 2 yıl, her halde 10 yıl içerisinde açılmalıdır.

Tazminat Davası Nerede Açılır?

Tazminat davasında dava açma nedenine bağlı olarak farklı mahkemelerde açılacaktır, tek bir görevli mahkeme belirtilemez. Örneğin; sözleşmeden kaynaklı olarak açılacak olan tazminat davasında görevli mahkeme asliye hukuk mahkemesi iken doktorun yanlış tedavisi nedeniyle açılacak olan malpraktis davası tüketici mahkemesinde açılacaktır. Bunun yanında işçinin işverene yönelik açacağı ihbar ve kıdem tazminatı davasında görevli mahkeme ise iş mahkemeleridir.

Davanın açma nedenine dayalı olarak davanın açılacağı görevli mahkeme belirlendikten sonra nerede açılacağı konusu da önemlidir. Genel yetkili olarak mahkeme, haksız fiilin işlendiği yerde, zarar görenin yerleşim yerinde, davalının yerleşim yerinde açılabilir.

Tazminat Davası Ne Zaman Sonuçlanır?

Tazminat davası açıldıktan sonra dilekçeler aşaması bulunmaktadır. Dava, cevap, cevaba cevap ve ikinci cevap dilekçesi olmak üzere karşılıklı dilekçeler sunulmaktadır. Sadece bu aşama dahi yaklaşık olarak 1-2 ay kadar sürmektedir. Dilekçeler aşamasının sona ermesi ile ön inceleme duruşması için her iki tarafa tebligat gönderilecektir. Ön inceleme duruşması tamamlanması sonrasında mahkeme, tahkikat aşamasına geçecektir.

Tahkikat aşamasında, deliller toplanacaktır. Delillerde tanık var ise tanık beyanının alınması, kazaya dayalı bir tazminat davası ise sakatlık ya da zarar adına bilirkişi raporu, kusurun hesaplanılması ve en sonunda da hesap raporu alınacaktır. Hazırlanan raporlara davacı taraf veya davalı tarafın itiraz etme ve yeniden rapor hazırlanması yönünde dilekçeler sunabilecektir. Mahkeme itirazı yerinde görür ise bilirkişinin yeniden rapor hazırlaması yönünde karar verebilecektir.

Mahkemenin deliller aşaması sona erdikten sonra sözlü tahkikat (karar) duruşmasına geçilecektir. Mahkeme karar verdikten sonra karara itiraz etmek için taraflardan birisi veya her ikisi itiraz yoluna başvurabilir.

Tazminat davasının aşamaları bundan ibaret olup kısa sürede sona ermeyeceği aşikardır. Tazminat davasının sonuçlanması mahkemenin iş yoğunluğu, duruşma günlerinin belirlenmesi, adli tatil sürecine girilmesi gibi birçok nedene bağlı olup yaklaşık 1-2 yıl kadar sürmektedir.

Maddi Tazminat Davası Şartları

• Kusur aranan durumlarda tazminat talep eden kişi davalının kusuru nedeniyle zarara uğradığını ve davalının kusurunu ispatlamalıdır.

• Zamanaşım süresinin içerisinde açılmalıdır, aksi halde mahkeme tarafından ret kararı verilecektir.

• Kişi davada zararını ispatlamalıdır, haksız fiil ile bağlantılı olarak zarara uğradığını, mal varlığındaki eksilmeyi ispatlamalıdır.

Manevi Tazminat Davası Şartları

Manevi tazminat, kişinin uğramış olduğu haksız fiil nedeniyle üzüntü, elem duyması, kişilik haklarının zedelenmesi sonucu belli bir meblağ ödenmesinin talebidir. Türk Borçlar Kanunu’nun 56. ve 58. maddesinde düzenlenmiştir. İlgili maddelerde; bedensel bütünlüğün zedelenmesi halinde olayın özellikleriyle zarar görene uygun bir miktar paranın manevi tazminat altında ödenebileceği, ağır bedensel zarar veya ölümde ise zarar gören veya ölenin yakınlarına da manevi tazminat ödenmesine karar verilebileceği belirtilmiştir. Kişilik haklarının zarar görmesi, manevi zarara karşılık manevi tazminat ödenebileceğini belirtmiştir.

Tazminat Davası Çeşitleri Nelerdir?

Tazminat hukukunda, tazminat şekilleri ikiye ayrılır bunlardan biri maddi tazminat diğeri ise manevi tazminattır.

Maddi tazminat, kişinin malvarlığındaki eksilmenin talep edilmesidir. Kişinin uğradığı zarar kadar mahkeme tazminat değeri belirleyecektir, daha fazlasına hükmetmeyecektir. Manevi tazminat ise kişinin uğradığı haksız fiil nedeniyle duyduğu elem ve üzüntü adına talep edilmektedir.

Tazminat davaları; sözleşme ihlali, suç işlenmesi, trafik kazası, malpraktis (doktor hatası), iş kazaları, boşanma, nişanın bozulması nedeniyle maddi ve manevi tazminat olarak birden fazla türü vardır.

Sözleşme İhlali Nedeniyle Maddi ve Manevi Tazminat Davası

Taraflar arasında imzalanan sözleşmeye aykırılık olması halinde aykırılıkta bulunan taraf aleyhine dava açılabilecektir. Tarafların imzalamış olduğu sözleşmede, taraflardan birinin yükümlülüklerini ifa etmemesi, eksik ifa etmesi veya hukuka aykırı bir şekilde feshedilmesi durumlarında sözleşmeye aykırılık oluşacak ve tazminat talep edilebilecektir. Sözleşmelere örnek olarak; kat karşılığı inşaat sözleşmesi, gayrimenkul satış vaadi sözleşmesi, alım satım sözleşmesi örnek verilebilir.

Sözleşmeye aykırılık nedeniyle manevi tazminatın ödenmesine yönelik de dava açma hakkı bulunmaktadır. Sözleşmedeki aykırılığa bağlı olarak kişi üzüntü, elem duymuş ve kişilik hakkı zedelenmiş ise manevi tazminat davası açabilecektir.

Suç İşlenmesi Nedeniyle Maddi ve Manevi Tazminat Davası

Kanunda belirtilen suçlardan birisinin işlenmesi ve mağdurun suç nedeniyle maddi ve manevi kaybının olması halinde tazminat davası açabilecektir. Kişinin uğramış olduğu zarar nedeniyle hastane, ameliyat, doktor adına ödenen tüm masrafları ve bunun yanında manevi yönden çöküntüye uğrayarak psikolojik zedelenme yaşaması halinde manevi tazminat davası açabilecektir.

Örneğin; bir kimse silahla yaralanma sonucunda hastaneye kaldırılmış ve ameliyata girmiş, günlerce hastanede yatılı tedavi görmüş olduğunda silahla yaralama eyleminde bulunan kişiye masraflarının ödenmesi adına maddi tazminat davası açabilecektir. Bunun yanında mağdur olan kişi yaşadığı bu olay nedeniyle üzüntü, elem duymuş ise manevi yönden tazminat talebinde bulunabilecektir.

Manevi Tazminat Davasında Para Ödenir Mi?

Maddi tazminat davasında, kişi zararının karşılığını talep ettiği meblağ üzerinden değil ama daha küçük bir miktar belirleyerek dava açabilir. Yargılama aşamasında kişinin maddi zararı hesaplandığında, davacı ıslahta bulunarak maddi zararını yükselterek talepte bulunabilir.

Manevi tazminat davasında ise dava dilekçesinde belirtilen miktar sonrasında yargılama aşamasında ıslah edilerek yükseltilmeyecektir. Manevi tazminat talebi dava açarken hangi miktar belirlenmiş ise bu miktar üzerinden değerlendirmede bulunulacak ve ileri aşamalarda yükseltilemeyecektir. Her halükarda davacı, açtığı manevi tazminat davasında belli bir harç yatırmakla mükelleftir.

Tazminat Hesaplama

Tazminat miktarı hesaplanırken zarar görenin öncelikle ne kadar zarara uğradığı hesaplanacaktır. Ayrıca tazminat davalarındaki hesaplama yöntemleri davanın açma nedenlerine, kişiye, olaya göre değişiklik göstermektedir.

Mahkeme tarafından konusunda uzman olan bilirkişi dosyaya atanacak ve hesaplama adına bilirkişi incelemede bulunacaktır. Bilirkişi raporunun hazırlanması için talepte bulunan kişi tarafından bilirkişi ödemesi gerçekleştirilecektir.

Maddi tazminat hesabında, mağdurun mal varlığındaki eksilme, uğradığı zararın tespiti gerçekleştirilecektir. Ameliyat, hastane yatış, ilaç, tedavi masrafları, öğrenci ise mezuniyetinin gecikmesi, çalışıyor ise çalışmadığı dönemlerdeki kaybı hesaplanacaktır. Haksız fiile uğramış kişi olay nedeniyle vefat etmiş ise ölen kişilerin yakınları tarafından destekten yoksun kalma tazminat davası açılacaktır. Ölenin yaşı ve mesleği dikkate alınarak çalışabileceği süre ve yakınlarının ölen kişiden göreceği desteğe karşılık olarak destekten yoksun kalma tazminatı hesaplanacaktır.

Manevi tazminat, kişinin başına gelen haksız fiil nedeniyle kaybetmiş olduğu yaşam sevincini yeniden kazandırmak amacıyla psikolojik elem ve üzüntüyü dindirmek amacıyla verilmektedir. Manevi tazminat miktarı bilirkişi tarafından hesaplanmamaktadır, hakim takdiren miktarı belirlemektedir. Hakim, mağdurun çekmiş olduğu üzüntüyü dikkate alarak karar verecektir.