Kamu Personeli Hukuku

Kamu Personel Hukuku, Memur, hukuk sisteminde çeşitli kanunlarda farklı biçimlerde tanımlanmış olmakla beraber genel olarak memur kavramından anlaşılan, devlet ve kamu tüzel kişilikleri tarafından genel idare esaslarına göre yürütülen hizmetleri gören kişilerdir.
Disiplin cezaları hem idari hem de adli yargıya konu olmaktadır. Örneğin; devlet memurlarıyla ilgili disiplin cezaları idari yargıda görülmekteyken özel şirket çalışanlarıyla ilgili disiplin cezaları adli yargıda görülmektedir. Kısaca özetlemek gerekirse disiplin cezaları hem idare hukukunun hem de ceza hukukunun konusunu oluşturmaktadır.
 
Memurlarla ve kamu personelleriyle alakalı olan davalar kamu personel hukuku alanında incelenmektedir. Memur kapsamına dahil olmak için bireyin kamu hizmetlerini yürütüyor olması gerekmektedir. Bundan dolayı kamu görevlileri, memurlar, idarenin kurum ve kuruluşlarında görev yapan sözleşmeli çalışanlar ve geçici personeller memur sayılmaktadır.
 
Bu bireylerin idareyle yaşadıkları ve görevlerinden kaynaklanan uyuşmazlıklarda memur hukuka tabi olmaları gerekmektedir. Bu yüzden memur, polis ve asker hukuku önemli olmaktadır. Kamu hizmeti ise kamunun ortak ihtiyaçlarının idari kurum ve kuruluşlar ya da kamu tüzel kişilikleri vasıtası ile devlet eliyle karşılanması için yürütülen hizmetler olmaktadır. Kamu hizmetinin yürütüldüğü idari kurumlarla kamu tüzel kişilikleri bünyesinde faaliyet sunan görevliler memur statüsündedir.

Memur hukuku dahilinde başlıca uyuşmazlıklar atama işlemleri, nakil işlemleri, mülakat sebebi ile ortaya çıkan uyuşmazlıklar olmaktadır. Bu tarz uyuşmazlıklar uzmanlık ve ihtisaslaşma gerektiren konulardır. Kamu personel hukuku yani memur hukuku genel olarak 657 numaralı devlet memuru kanununa tabi olmaktadır. Ancak her kamu personeli için farklı yönetmelik, tüzük ve yönergeler vardır. Bu mevzuata hâkim olmak idari uyuşmazlıklarda lehinize sonuç alınması bakımından önem arz etmektedir.


Kamu Personel Hukuku İdari Dava Süreci

Memurluk sebebi ile ortaya çıkan uyuşmazlıklarda yapacağınız başvurularla açacağınız davalarda aleyhinize olan idari işlemin iptaliyle beraber hak kaybınıza sebep olan maddi ve manevi zararınızın tazmini de talep edilmelidir. Bu iki farklı talep aynı dava ve başvuru ile istenebileceği gibi aynı zamanda iptal davası ardından açılacak olan bir tam yargı davası ile de istenebilir. Fakat süreci doğru yürütmek adına maddi ve manevi kaybınızı da tazmin edebilmeniz amacıyla alanında deneyimli bir kamu personel avukatı ile iş birliği yapmanız önemlidir.

Kamu personel hukukundan kaynaklanan davalar sadece memur olanlar için açılan davalarla sınırlı olmamaktadır. Aynı zamanda memur olmak amacıyla eğitim gören asker ya da polis adayları da mülakat sebebi ile eleme ya da güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması nedeni ile ilişik kesme işlemleri de memur hukuku alanında meydana gelen uyuşmazlıklar dahilindedir. Bu uyuşmazlıkların hukuki çözüme kavuşturulması için kamu personel hukuku mevzuatına hakimiyet oldukça önemlidir.

Kamu personel hukukunun bir kolu da disiplin soruşturmaları ve disiplin cezaları sebebiyle ortaya çıkan uyuşmazlıklardır. Disiplin soruşturması geçiren ya da aleyhine disiplin cezasına hükmedilen memurlarla memur adaylarının bu karara ve sürece itiraz etmeleri, bu doğrultuda dava açmaları söz konusu olabilmektedir.


Akademik Personel Davaları

Kamu personel hukuku söz konusu olduğunda akademik personel davaları da bu alana dahildir. Akademik personele ilişkin soruşturmalarda ilgili esaslar ve usuller 2547 sayılı kanunun 53-54 maddelerinde yer almaktadır. Bu kanuna göre öğretim elemanları, yükseköğretim kurumlarında görevli olan öğretim üyeleridir. Akademik personel disiplin soruşturması yetkili olan disiplin amiri tarafından suçun işlendiği şüphesi ile başlatılır. Disiplin soruşturması başlatıp başlatmamak disiplin amininin takdirindedir. Öğretim elemanları için disiplin suçları ve cezaları kanunun 53/b maddesinde açıklanmıştır. Vakıf ve devlet okullarının öğretim elemanlarına uygulanabilecek disiplin cezaları ağırlığına göre sırasıyla uyarma, kınama, ücretten kesme, kademe ilerlemenin durdurulması, meslekten çıkarma, kamu görevinden çıkarma şeklindedir.


Kamu Personeli Hakları

Kamu personeli hakları konusu da sıklıkla sorgulanmaktadır. Memurların hizmet koşulları, özellikleri, atanma ve yetiştirilme şartları, ilerleme ve yükselme halleri, hak, ödev, yüküm ve sorumlulukları, aylıkları, ödenekleri ve diğer özlük işleri 657 numaralı kanuna tabidir.

Memur hakları aşağıdaki gibi açıklanabilir:

Hizmet/çalışma hakkı
Çalışma yaşamına dair vatandaşlara tanınan en temel hak çalışma hakkıdır. İlgili hak anayasanın 49 ve 70 numaralı maddelerinde açıklanmış olup herkesin çalışma hakkı bulunmaktadır. Çalışmak bir hak olduğu kadar aynı zamanda bir ödevdir.

İlerleme ve yükselme hakkı
Devlet memurları kanununda personellerin ilerleme ve yükselme hakkı açıklanmıştır. Bu kanuna göre devlet memurlarına, yapmış oldukları hizmetler için lüzumlu bilgilere ve yetişme koşullarına uygun biçimde sınıflar içinde en yüksek derecelere dek ilerleme olanağı sağlanmaktadır. Aynı zamanda bu olanak, liyakat esasına göre ve her bir memura eşit biçimde verilmektedir.

Uygulamayı isteme hakkı
Kamu personelleri, kanunda açıklanan ve yürürlükte bulunan hükümlerin kendilerine aynen uygulanmasını isteme hakkına sahip olurlar.

Güvenlik hakkı
Devlet memurlarının kanunda açıklanan durumlar dışında memurluk görevlerine son verilmesi mümkün olmamaktadır. Devlet memurlarının görevleri sadece kanunda yazılı durumlarda sonlandırılabilir. Bu güvenlik hakkı sebebi ile devlet memurlarının aylık ve diğer hakları da ellerinden alınamaz.

Emeklilik hakkı
Kamu personellerinin, özel kanunda yazılı olan şartlar içinde emekli olma hakkı bulunmaktadır. Bireylerin 65 yaşına dek çalışmaya devam etmeleri söz konusudur. Ancak bu yaş dolduğunda emekli olabilirler. Aynı zamanda emeklilik hakkı kazanıldıktan sonra çalışmaya devam eden işçi, iş ilişkisinin bitme biçimi ne olursa olsun emeklilik hakkından yararlanır.

İstifa hakkı
Kamu personelleri, kanunda açıklanan şartlara göre memurluktan çekilebilirler. Kamu personeli, bağlı olduğu kuruma istifasını yazılı biçimde bildirir. Kamu personeli istifa ettikten altı ay sonra kadronun boş olması durumunda geri dönmeyi talep edebilir. Memurdan bir süre daha beklenmesi talep edilmesi rağmen, memur bu süreyi beklemez ise en az bir sene işe geri dönemez.

Şikâyet, müracaat ve dava açma hakkı
Kamu personelleri, kurumlarıyla alakalı şahsi ve resmi işlerinden ötürü müracaat, amirleri tarafından kendilerine uygulanan idari fiil ve işlemlerden ötürü şikâyet ve dava açma hakkına sahip olurlar.

Sendika kurma ve sendika üyeliği hakkı
Kamu personelleri, sendikalar ve üst kuruluşlar kurabilir ve bunlar üye olabilir.

Toplu iş sözleşmesi yapma hakkı
Anayasanın 53 numaralı maddesine göre işçiler ve iş verenler, karşılıklı olarak sosyal ve ekonomik durumlarını ve çalışma koşullarını düzenlemek maksadıyla toplu iş sözleşmesi yapma hakkına sahip olurlar.

İzin hakkı
Kamu personelleri, kanunda gösterilen süre ve koşullarla izin yapma hakkına sahip olurlar. Bu izin hakkı yıllık izin, sağlık izni, mazeret izni, hastalık ve refakat izni, aylıksız izin şeklindedir. Bu izinlerden mazeret izni, yıllık izin, hastalık ve refakat izni ücretsiz izin şeklindedir. Aylıksız izin süresinde ise kamu personellerine ücret verilmemektedir.

İsnat ve iftiralara karşı korunma hakkı
Kamu personelleri hakkındaki ihbar ve şikayetler, uydurma bir suç isnadı ile yapıldığında ve soruşma ya da yargılamanın tabi olduğu kanuni işlem sonucunda bu isnat sabit olmadığı durumda, merkezde bu memurun en büyük amiri, şehirlerde valiler, isnatta bulunanlar hakkında kamu davası açılmasını talep ederler. Böylece devlet memurunun isnat ve iftiralara karşı korunma hakkı sunulmuş olur.

Aylık/maaş hakkı
Kamu personelinin maaş hakkı vardır.

Yolluk hakkı
Kamu personellerinden bir görevin ifası için geçici ya da sürekli olarak görev yerinden ayrılanların yol giderleri ve gündelikleri karşılanır. Bu halde kamu personellerine verilecek olan yolluklar özel kanun hükümleri ile belirlenir.

Diğer sosyal haklar
Bu haklara ek olarak kamu personelinin aile yardımı, tedavi yardımı, doğum ve ölüm yardımı hakkı vardır.


Kamu Personeli Yasakları Nelerdir?

Kamu personellerinin yasal düzenlemelerden kaynaklanan ve uymaları gereken yasaklar vardır. Kamu personeli yasakları aşağıdaki gibi açıklanabilir:

Siyasi partilere girme yasağı
Kamu personelleri siyasi partiye üye olamazlar. Herhangi bir siyasi parti, birey ya da zümrenin yararını ya da zararını hedef tutan bir davranış sergileyemezler. Bununla beraber devlet memurları hiçbir şekilde ideolojik ve siyasi amaçlı beyanda ve fiilde bulunamazlar ve bu eylemlere dahil olamazlar.

Toplu eylem ve fiillerde bulunma yasağı
Kamu personellerinin hizmetlerini aksatacak biçimde memurluktan kasıtlı olarak beraber çekilmeleri ya da görevlerine gelmemeleri veya görevlerin aksatılması sonucunu meydana getirecek fiil ve hareketlerde bulunmaları yasaktır.

Grev yasağı
Kamu personellerinin greve karar vermeleri, grev düzenlemeleri, ilan etmeleri, bu yolda propaganda yapmaları yasaktır. Kamu personelleri, herhangi bir greve ya da grev teşebbüsüne katılamaz, bu grevi destekleyemez ya da teşvik edemezler.

Ticaret ve kazanç getirici faaliyette bulunma yasağı
Kamu personelleri ticari ve diğer kazanç getirici faaliyetlerde bulunamazlar. Bu yüzden kamu personellerinin aynı zamanda tacir ya da esnaf olmaları mümkün olmamaktadır.

Hediye alma ve menfaat sağlama yasağı
Kamu personellerinin direkt olarak ya da aracı eliyle hediye istemeleri ve görevleri esnasında olmasa bile menfaat sağlama amacıyla hediye kabul etmeleri ya da iş sahiplerinden borç para istemeleri ve almaları yasak bir durumdur.

Denetimindeki teşebbüsten menfaat sağlama yasağı
Kamu personelinin denetimi altında bulunan ya da kendi görevi veya mensup olduğu kurumla alakası olan bir teşebbüsten, doğrudan doğruya ya da aracı eliyle her ne isim altında olursa olsun bir menfaat sağlaması yasaktır.

Gizli bilgileri açıklama yasağı
Kamu personellerinin kamu hizmetleriyle alakalı gizli bilgileri görevlerinden ayrılmış dahi olsalar, yetkili bakanın yazılı izni olmadığı sürece açıklamaları yasak bir durumdur.


Güvenlik Soruşturması İtirazı

Kamu personel hukuku söz konusu olduğunda bir diğer önemli husus ise güvenlik soruşturması itiraz durumu oluyor. Güvenlik soruşturmasına itiraz, hukukumuzda öngörülmemiştir. Bu mümkün değildir. Bundan dolayı güvenlik soruşturması ret gelenler idare mahkemesine yürütme durdurma istemli iptal davası açmalılar. Arşiv araştırması ve güvenlik soruşturması, başvuru gerçekleştirilen kurumdan gelen talep üzerine yetkili makamlar tarafından birey hakkında hazırlanan, bireyin başvurulan kamu kurumunda çalışmasının sakıncalı olup olmadığına yönelik rapordur. Kamu hizmetine girme hakkını kısıtlamaya yönelik bu uygulama pek çok bireyi mağdur etmektedir. Güvenlik soruşturması avukat yardımı ile açılacak olan iptal davasında sebebi öğrenilebilir.